Internet, jak żadne inne medium, umożliwia korzystanie z różnego rodzaju wytworów intelektualnych człowieka, praktycznie w sposób nieograniczony i właściwie niekontrolowany. Kiedy otworzymy jakąkolwiek stronę w Internecie, począwszy od stron ogólnoinformacyjnych, jak np. www.onet.pl lub www.wp.pl poprzez blogi, media społecznościowe (Facebook, LinkedIn) do e-sklepów, prowadzących wysyłkową sprzedaż towarów, jest ona pełna artykułów, ilustracji i fotografii. W szczególności te ostatnie, w dzisiejszym świecie obrazkowym, są powszechnie używane przez każdego aktywnego uczestnika Internetu, choćby przez użytkowników Facebooka lub Instagramu. Zdjęcia z wakacji, z uroczystości rodzinnych lub inne zdjęcia z naszego codziennego życia są immanentnym elementem mediów społecznościowych. Fotografie są także używane w przypadku stron tzw. profesjonalnych, np. do zilustrowania jakiegoś wydarzenia (np. politycznego lub sportowego), do uatrakcyjnienia wyglądu strony (np. na blogu), do promocji oferowanych towarów w przypadku e-sklepów.

Kiedy można użyć fotografii do promocji w Internecie?

Czy używanie fotografii w Internecie jest dozwolone bez ograniczeń? Nie ma ograniczeń w publikowaniu swoich własnych zdjęć, przez siebie zrobionych. Jesteśmy ich autorami i możemy nimi rozporządzać, jak chcemy. Trzeba pamiętać, że fotografia może być przedmiotem praw autorskich. W świetle ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ochrona na podstawie tej ustawy przysługuje utworowi, który jest definiowany jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ustawa ta wymienia również przykładowe utwory (literackie, plastyczne, fotograficzne, audiowizualne, publicystyczne, naukowe, programy komputerowe).

Utworem chronionym prawem autorskim może być utwór fotograficzny, pod warunkiem jednak, że będzie przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze (będzie oryginalny, będzie posiadał walory artystyczne). W szczególności takich cech nie będą mieć zdjęcia do dokumentów, zdjęcia rentgenowskie, które mają charakter odtwórczy i tylko rejestrujący.

Zatem czy i kiedy można użyć fotografii do promocji w Internecie jeśli nie jesteśmy autorem zdjęcia?

Korzystając z cudzych zdjęć w Internecie jesteśmy przede wszystkim ograniczeni prawami autorskimi, które co do zasady przysługują autorowi (lub agencji, która nabyła prawa do zdjęcia od autora) i to on jest dysponentem zdjęcia. On może z niego korzystać i nim rozporządzać, a zatem także wyrażać zgodę na jego użycie.

Przede wszystkim chcąc użyć zdjęcia w Internecie np. do promocji swojej strony lub ilustracji publikacji lub wpisu należy zadbać o uzyskanie zgody autora na użycie jego zdjęcia. Jeżeli Twoją intencją nie jest nabycie praw autorskich do zdjęcia, ale tylko używanie tego zdjęcia bez wyłączności (godzisz się, aby autor tego zdjęcia mógł sam go używać lub upoważnić inne osoby do korzystania z niego) zgoda nie musi być udzielona na piśmie. Dla ważności tej zgody wystarcza forma ustna lub nawet dorozumiana. Niemniej dla celów dowodowych zalecana jest forma pisemna. Jeżeli chcesz nabyć prawa autorskie do zdjęcia lub korzystać z niego na zasadach wyłączności, taka umowa z autorem fotografii dla swej ważności musi być zawarta w formie pisemnej. Korzystanie ze zdjęć wiąże się także z wynagrodzeniem dla ich autora, chyba że wyraźnie autor przekaże fotografie bezpłatnie.

Należy pamiętać, że to, że zdjęcia już zostały opublikowane w Internecie i są tam dostępne, nie oznacza, że możemy z nich swobodnie korzystać bez zgody osoby uprawnionej.

Czy jest możliwe korzystanie z cudzych zdjęć w Internecie bez zgody autora?

Jest to możliwe w ramach tzw. dozwolonego użytku przy spełnieniu pewnych warunków. W przypadku fotografii należy mieć na uwadze możliwość rozpowszechniania w celach informacyjnych w prasie (a zatem także w Internecie zgodnie z definicją prasy w art. 7 ust. 2 pkt 1 prawa prasowego) już wcześniej rozpowszechnionych fotografii reporterskich oraz korzystanie ze zdjęć w formie cytatu.

Pierwsza sytuacja dotyczy tylko fotografii reporterskiej, tj. zdjęć przedstawiających aktualne wydarzenia, „uwiecznione” przez fotografa, będącego ich świadkiem. Zdjęcia takie mogą być przedmiotem przedruku, ale tylko w celach informacyjnych. Przy korzystaniu ze zdjęć reporterskich należy pamiętać o wskazaniu autora fotografii (korzystanie ze zdjęć musi się bowiem odbywać przy poszanowaniu osobistych praw twórcy: do autorstwa utworu i oznaczania go swoim nazwiskiem). Mimo, że z opublikowanych już wcześniej fotografii reporterskich można korzystać bez zgody autora, to jednak za wynagrodzeniem.

Ze zdjęć można korzystać w Internecie bez zgody autora także w ramach tzw. prawa cytatu. W takiej sytuacji przytaczana fotografia może być tylko niewielkim fragmentem samoistnego utworu. Możliwe jest wykorzystanie zdjęć na stronie www, która stanowi utwór, a użyte zdjęcie ma tylko stanowić pewne wyjaśnienie. Podobnie się będzie mieć sytuacja z zamieszczeniem cudzego zdjęcia na blogu, który sam jest utworem samoistnym. Również i w tym przypadku zawsze należy wskazywać autora zdjęcia i miejsce pierwszej publikacji (tzw. źródło).

W sklepach on-line dosyć często spotykamy ofertę sprzedaży np. odzieży marki X, która jest zilustrowana zdjęciami katalogowymi producenta odzieży. W mojej ocenie taka publikacja zdjęć z katalogu producenta bez jego zgody nie mieści się w ramach dozwolonego użytku. Sprzedawca może rozważyć zamieszczenie odesłania (linku) do katalogu.

Co do zasady korzystanie z fotografii, stanowiących utwór chroniony prawem autorskim, wymaga zgody autora i zapłaty wynagrodzenia. Tylko w wyjątkowych sytuacjach przedstawionych powyżej korzystanie z fotografii nie wymaga zgody. W przypadku skorzystania z fotografii bez zgody autora (które nie jest korzystaniem w ramach dozwolonego użytku), autor może wystąpić nie tylko z żądaniem zaprzestania korzystania ze zdjęcia i jego usunięcia ze strony internetowej, ale także z roszczeniami pieniężnymi.

Mam nadzieję, że rozjaśniłam Ci temat praw autorskich do zdjęć i teraz już wiesz kiedy można użyć fotografii do promocji w Internecie. 

Zdjęcia w artykule: Pixabay.com